تزریق واکسن آسترازنکا در بعضی مراکز بهداشتی متوقف شده است. با اینکه اعلام می‌شود توقف تزریق این واکسن به دلیل کم‌بودن تعداد واکسن‌های وارداتی بوده، اما اخباری غیررسمی حکایت از ثبت مواردی از مرگ ناشی از تزریق این واکسن دارد که منجربه توقف تزریق آن شده است.
روزنامه همشهری نوشت: ماجرای عوارض تزریق آسترازنکا، موضوع جدیدی نیست. پیش از این و از همان ابتدا، شرکت سازنده به صورت جهانی اعلام کرد که در هر یک‌میلیون نفر، تعدادی عارضه ازجمله ایجاد لخته در ارگان‌ها و بافت‌های بدن منجربه سکته مغزی یا آمبولی در قلب و بروز بعضی مشکلات خودایمنی ایجاد می‌شود. همین موضوع سبب شد تا آسترازنکا از همان ابتدا سهم زیادی در سبد واکسیناسیون ایران نداشته باشد. با این حال ازآنجاکه بعضی کشورها صدور ویزا را منوط به تزریق چند واکسن ازجمله آسترازنکا کردند، میزان تقاضا برای تزریق این واکسن هم بالا رفت و با وجود عوارض احتمالی، عده‌ای ناچار به تزریق این واکسن برای انجام سفرهایشان شدند. هر چند بسیاری دیگر تحت‌تأثیر اخبار منتشرشده درباره میزان اثرگذاری بالای این واکسن بر مبتلا نشدن به کرونا، در صف‌های طولانی تزریق آن منتظر ماندند.
آمارهای وزارت بهداشت نشان می‌دهد که از بیش از ۱۳۱ میلیون واکسن تزریق‌شده، ۱۱ میلیون دوز سهم آسترازنکا بوده و تاکنون ۱۶ میلیون و ۷۵۴ هزار و ۶۱۰ دوز از این واکسن وارد ایران شده است. تا چند ماه پیش، این واکسن برای زنان زیر ۵۰ سال توصیه نمی‌شد اما با باز شدن مرزها و آغاز سفرهای خارجی، تقاضا برای این واکسن هم بالا رفت. همان‌زمان نیز گزارشی از دستکاری اطلاعات تزریق واکسن در سامانه وزارت بهداشت برای مسافران خارج از کشور منتشر کرد که نشان می‌داد گروهی برای دریافت ویزای سفر درخواست تغییر اطلاعات تزریق واکسن از سینوفارم به آسترازنکا بودند.
انتشار خبر سه مرگ با تزریق آسترازنکا
اواسط هفته گذشته خبرهایی درباره متوقف‌شدن تزریق آسترازنکا در بعضی مراکز بهداشتی به گوش رسید که در ابتدا دلیل آن کمبود ذخایر این واکسن عنوان شد اما از روز گذشته با دست‌به‌دست شدن پیامی در فضای مجازی که منتسب به یعقوب مظفری، مدیر شبکه بهداشت و درمان چناران در خراسان رضوی بود، زوایای دیگری از ماجرای توقف تزریق این واکسن برملا شد. مظفری در این پیام از مرگ دختر ۲۴ ساله‌اش بر اثر تزریق واکسن آسترازنکا خبر داده و نوشته بود: «علاوه بر فرزندش، دو دختر ۱۹ ساله و ۲۲ ساله دیگر هم بر اثر تزریق همین واکسن آسترازنکا در بیمارستان قائم مشهد جان خود را از دست داده‌اند.»
پیگیری‌ها از این ماجرا نشان می‌دهد که نه تنها در مشهد که در اصفهان، تهران و چند شهر دیگر هم مرگ افراد جوان بر اثر سکته مغزی و آمبولی قلب منتسب به تزریق این واکسن ثبت شده است؛ هر چند افزایش مرگ ناشی از تزریق آسترازنکا هنوز از سوی وزارت بهداشت و دانشگاه‌های علوم پزشکی به طور رسمی تأیید نشده و محمد هاشمی، سرپرست روابط عمومی وزارت بهداشت، در این باره می‌گوید: «آسترازنکا ازجمله واکسن‌های مؤثر علیه بیماری کروناست که صدها میلیون دوز آن در دنیا استفاده شده است. البته از ابتدا وزارت بهداشت اعلام کرده بود که به دلیل بعضی عوارض نادر، بهتر است گروه سنی زیر ۵۰ سال واکسن‌های دیگر را تزریق کنند.»
مرگ ناشی از تزریق واکسن در دست بررسی است
پیگیری‌ها، مرگ فرزند مسئول شبکه بهداشت چناران در بیمارستان قائم مشهد را تأیید می‌کند؛ اما براساس اعلام مدیر روابط عمومی این بیمارستان، علت مرگ در دست بررسی است و به‌زودی در این باره اطلاع‌رسانی می‌شود: «تزریق واکسن برای فرزند این پزشک در شهرستان چناران صورت گرفت، اما پس از بروز بیماری در این مرکز بستری شد و جان خود را بر اثر سکته مغزی از دست داد.»
او درباره ادعای این پزشک مبنی بر مرگ دو دختر دیگر بر اثر تزریق واکسن نیز توضیح می‌دهد: «این مسئله به صورت قطعی مورد تأیید نیست اما اظهارنظر در این باره نیاز به بررسی‌های بیشتر دارد.»
جواد حسینی، معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد نیز مرگ بر اثر تزریق واکسن آسترازنکا در بیمارستان قائم را تأیید نکرد و گفت که این موضوع هنوز به قطعیت نرسیده اما هم‌اکنون درباره واکسن آسترازنکا شرط سنی اعلام و بخشنامه تزریق واکسن‌ها صادر شده است: «دوز اول این واکسن برای تمام گروه‌های سنی ممنوع است. تزریق دوز دوم هم برای افراد زیر ۵۰ سال که دوز اول را آسترازنکا گرفته‌اند با یادآوری احتیاط صورت خواهد گرفت. همچنین دوز سوم برای افراد زیر ۵۰ سال که دوز اول و دوم را آسترازنکا نزده‌اند، ممنوع است و برای افراد بالای ۵۰ سال با گرفتن رضایت از خود شخص انجام می‌شود.»
عوارض آسترازنکا اطلاع‌رسانی شده بود
مسئولان وزارت بهداشت می‌گویند که عوارض آسترازنکا از همان ابتدا اطلاع‌رسانی شده بود؛ با این حال خیلی‌ها تمایل به تزریق این واکسن دارند. محمدمهدی گویا، رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت نیز با بیان اینکه آسترازنکا عارضه نادری دارد که ممکن است باعث لخته‌شدن خون در بعضی از عروق حیاتی و مهم بدن همچون عروق مغز، قلب و اندام‌ها شود، به ایسنا گفته تمام عوارض مربوط به واکسن‌های کرونا در ایران در سطح استانی و کشوری جمع‌آوری و تجزیه و تحلیل می‌شود و اگر عارضه‌ای بیش از حد مورد انتظار رخ داده باشد، کمیته کشوری بررسی عوارض واکسن، در این باره تصمیم‌گیری می‌کند.
او درباره موارد منع استفاده از واکسن آسترازنکا توضیح می‌دهد: «مشکلات مطرح‌شده درباره این واکسن از همان ابتدا اطلاع‌رسانی شد که افراد در سنین باروری آن را تزریق نکنند و دلیل این موضوع هم همان عارضه یعنی احتمال لخته‌شدن خون مطرح شده بود. این موضوع از سوی معاون بهداشت وقت اعلام و در دستورالعمل وزارت بهداشت اطلاع‌رسانی شده است. همچنین توصیه شده که افراد زیر ۵۰ سال تا حد امکان از واکسن‌های دیگر استفاده کنند و دلیل آن هم توضیح داده شده است.»
عبور از پیک‌ها با تزریق واکسن‌ها صورت گرفت
یکی از مسئولان سابق حوزه بهداشت و درمان که نخواست نامش در گزارش منتشر شود هم به این موضوع اشاره می‌کند: «الزام داشتن کارت واکسن آسترازنکا در صدور ویزای شینگن باعث شده تا تمایل جوان‌ترها به تزریق این واکسن به‌ویژه در دوز بوستر بیشتر شود. البته وزارت بهداشت از همان ماه‌های ابتدایی صدور پروتکل‌های تزریق واکسن در قالب توصیه اعلام کرد که واکسن‌هایی ازجمله سینوفارم به آسترازنکا ارجح است و حتی برای جوان‌ترها هم این واکسن تزریق نمی‌شد.»
او ثبت مواردی از مرگ به دلیل تزریق واکسن آسترازنکا در میان افراد جوان را تأیید می‌کند اما معتقد است که این مسئله به معنی افزایش آمار فوت ناشی از تزریق این واکسن نیست: «سیستم ایمنی افراد جوان با افراد بالای ۶۰ سال متفاوت است و در گروه‌های سنی بالاتر این عوارض کمتر دیده شده است. حالا با توجه به استقبال بیشتر جوان‌ها مواردی از عوارض گزارش می‌شود که مورد توجه قرار گرفته است. البته واکسن‌ها به صورت کلی هیچ عارضه حادی ندارند اما درباره آسترازنکا به‌صورت موارد نادر به نظر می‌رسد که بیش از سایر واکسن‌ها دارای عوارض است و به همین دلیل در صورت دسترسی به سایر واکسن‌ها، تزریق آن منطقی نیست. این مسئله نه‌تنها درباره آسترازنکا که درباره دیگر واکسن‌ها با پلتفرم آدنوویروس ازجمله واکسن جانسون‌جانسون و کان‌سینو چینی هم مطرح شد. درباره مدرنا هم همین مشکلات مطرح و تزریق آن محدود شده است.»
او در پاسخ به این پرسش که با این اوصاف باز هم نگرانی‌هایی از تزریق واکسن ایجاد خواهد شد، پاسخ می‌دهد: «تزریق واکسن‌ها به صورت کلی منجربه کاهش مرگ و ابتلای شدید شده‌اند و عبور ایران از پیک دلتا و قله بیماری در تابستان با تزریق واکسن‌ها میسر شد که بخش عمده‌ای از آن سینوفارم و تعدادی از واکسن‌های تولید داخل بودند. هم‌اکنون واکسن‌هایی با پلتفرم ویروس ضعیف‌شده یا نوترکیب‌ها گزینه بهتری هستند.»
او همچنین در پاسخ به این پرسش که عوارض ناشی از تزریق واکسن تا چه زمانی افراد را تهدید می‌کند، می‌گوید: «نشانه‌ها در روزها و هفته‌های اول واکسن بروز می‌دهد و تأخیر در مشخص‌شدن عارضه، اتفاق نادری است. اگر حدود یک ماه از تزریق واکسن هم گذشته باشد، احتمال ایجاد عارضه در فرد بعید است.»
ثبت کمتر از ۱۰ پرونده عارضه واکسن از ۱۳۰ میلیون دوز تزریق
کمال حیدری، معاون بهداشت وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، درباره عوارض گزارش‌شده و مرگ ناشی از تزریق واکسن آسترازنکا توضیح می‌دهد و می‌گوید: «نه‌تنها درباره آسترازنکا که برای تمام واکسن‌ها از همان ابتدا عوارض ثبت و به معاونان درمان در دانشگاه علوم پزشکی گزارش می‌شود تا بررسی و پیگیری‌های لازم صورت بگیرد. پرونده‌های ثبت‌شده هم به کمیته علمی در وزارت بهداشت ارسال می‌شود تا مورد تأیید قرار بگیرد. بررسی‌های ما از تمام واکسن‌ها نشان‌دهنده افزایش عوارض یا مرگ در پی تزریق واکسن نیست.»
به گفته حیدری، تاکنون بیش از ۱۳۰ میلیون دوز واکسن تزریق شده است. در میان آن‌ها مواردی از عوارض و مرگ هم تأیید شده که بسیار کم است: «براساس آخرین آمار تا ۱۱۵ میلیون دوز تزریق صدها پرونده به کمیته علمی ارجاع شده بود اما کمتر از ۱۰ پرونده مربوط به عوارض واکسن‌ها مورد تأیید قرار گرفت.»
این مسئول درباره مرگ فرزند پزشک چنارانی بر اثر تزریق آسترازنکا می‌گوید: «این مسئله به عنوان مرگ ناشی از تزریق واکسن گزارش شده اما این که آیا قطعاً به دلیل تزریق واکسن فوت رخ داده، هنوز مشخص نیست. پرونده این فرد در دست بررسی است.»
معاون بهداشت درباره نگرانی افرادی که باید این روزها دوز دوم واکسن آسترازنکا را تزریق کنند، توضیح می‌دهد: «هر واکسنی از هر مدلی، در تمام دنیا، عوارضی دارد اما عارضه جدی ازجمله مرگ و آنسفالیت که از قدیم هم بوده، یک در میلیون نفر و بسیار نادر است. اینکه براساس شایعات منتشرشده فضای مجازی افراد نسبت به تزریق واکسن نگران شوند، قابل تأیید نیست. حساسیت‌های موجود درباره واکسن‌ها در جهان وجود دارد و تمام اطلاعات آن در بین کشورها مبادله می‌شود. سلامت افراد برای تمام دنیا مهم است و اگر عارضه جدی درباره واکسن‌ها مشاهده شود، قطعاً اطلاع‌رسانی بین‌المللی صورت می‌گیرد؛ به ویژه اینکه تزریق واکسن در ایران همیشه با ملاحظات زیادی همراه بوده تا مشکلی برای سلامت جامعه وجود نداشته باشد.»
این مسئول وزارت بهداشت در پاسخ به این پرسش که آیا احتمال دارد تزریق واکسن آسترازنکا در کشور تغییر کند، می‌گوید که چنین اتفاقی نمی‌افتد: «دستورالعمل تزریق این واکسن همانی است که از ابتدا وجود داشته است. ممنوع‌شدن تزریق دوز اول به دلیل کمبود این واکسن بوده است و از چند وقت پیش این مسئله را به دانشگاه‌ها اعلام کردیم که جز افراد زیر ۵۰ سال که مجبورند سفرهای خارجی داشته باشند و به دلیل سیاست نادرست برخی کشورها حتماً باید آسترازنکا تزریق کنند. اما دیگر دوز اول این واکسن تزریق نمی‌شود.»
او در ادامه درباره علت برداشته‌شدن محدودیت تزریق این واکسن برای دوز سوم با وجود عوارض آن توضیح می‌دهد: «این فرضیه اشتباهی است که آسترازنکا عوارض بیشتری از واکسن‌های دیگر دارد، هیچ مرجع علمی این مسئله را تأیید نکرده است. از همان ابتدا توصیه شد افراد زیر ۵۰ سال این واکسن را تزریق نکنند و در صورت اصرار به تزریق هم رضایت فرد وجود داشته باشد اما اخبار منتشرشده در فضای مجازی به‌گونه‌ای پیش رفت که آسترازنکا را واکسن بسیار مؤثرتر و ارزشمندتر نسبت به سایر واکسن‌ها عنوان کردند و این مسئله میل مردم به تزریق این واکسن را زیاد کرد. از همان ابتدا هم تزریق این واکسن برای این گروه‌های سنی منوط به رضایت خودشان بود.»
منبع: ایمنا
