در جلسه 149 ستاد راهبری اجرای نقشه جامع علمی کشور در شواری عالی انقلاب فرهنگی، منصور غلامی وزیر علوم، تحقیقات و فناوری از آمادگی وزارت مطبوعش برای اجرای طرح ساماندهی موسسات آموزش عالی کشور خبر داد و گفت: وزارت علوم از سال ها قبل موضوع را در دستور کار داشت و در این خصوص گزارش‌هایی جمع‌آوری و تدوین کرد. چنانچه شورای عالی انقلاب فرهنگی و ستاد راهبری اجرای نقشه جامع علمی کشور دستور دهند، متولی‌گری این بخش را به عهده بگیرد یا حداقل به موضوع ورود جدی پیدا کند تا با آمادگی کامل بتواند وظیفه خودش را در این خصوص انجام دهد.

ساماندهی دانشگاه آزاد و دانشگاه‌های دولتی

دکتر غلامی در ادامه تاریخچه مختصری از تصویب طرح ساماندهی موسسات آموزش عالی کشور ارائه کرد و گفت: مصوبه مذکور در اسفند 1394 تصویب، در تیرماه 1395 ابلاغ شد و تقریباً دو ماه بعد هم توسط وزارت علوم به دانشگاه‌های کشور ابلاغ شده است. در آن زمان، بندهای نخست این ابلاغیه مورد توجه قرار گرفت و تعاملات منطقه‌ای (مناطق دانشگاهی) شکل گرفت و سپس به سراغ اجرایی شدن سایر بندها رفتیم. از سال 1397 هم این برنامه جزو اولویت‌های وزارت علوم قرار گرفت که تا به امروز هم ادامه داشته است.

غلامی در خصوص مساحت زیاد دانشگاه و مد نظر نبودن آن برای گسترش دانشگاه‌ها گفت: هم اکنون داشتن زمین زیاد به عنوان یک معیار خوب در نظر گرفته نمی‌شود چرا که هزینه‌ها و حواشی خاص خود را دارد. بنابراین داشتن زمین زیاد و مساحت بالا از این پس به عنوان معیار توسعه یک مرکز قرار نمی گیرد.

وی همچنین در مورد وضعیت فعلی بعضی دانشگاه‌ها نیز اظهار داشت: دانشگاه علمی و کاربردی 600 مرکز غیردولتی بدون بودجه دولت تحت اساسنامه مستند به تعهدات موسسین دارد که ساماندهی آن صورت گرفته است. دانشگاه پیام نور هم به خوبی ساماندهی شده و هم دانشجو و هم کارمند و استاد. بسیاری از ساختمان‌های خالی هم برای مرکز رشد علم و فناوری در نظر گرفته شدند. بهترین دوره تعامل با دانشگاه آزاد و وزارت علوم در همین دوره بوده است که انشاالله ساماندهی در آنجا هم به پیش خواهد رفت. دانشگاه فنی و حرفه‌ای که از وزارت آموزش و پرورش تحویل گرفته شد به شدت ضعیف بود اما با بودجه‌های فراوان تجهیز شد و مورد استفاده قرار گرفته است.

اعلام نیاز به رشته‌ها به استانداران واگذار شد

غلامحسین رحیمی معاون پژوهش و فناوری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری نیز در این جلسه گفت: بخش ساماندهی بسیار حساس و قابل توجه است چرا که این طرح به استناد مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی صورت گرفته و در وزارت علوم، حداقل از بعد از جنگ تحمیلی تا کنون همواره در حال گسترش آموزش عالی بوده‌ایم و هیچ گاه جلوی گسترش موسسات آموش عالی نه تنها گرفته نشد، بلکه حتی محدود هم نشد. از این لحاظ اجرای این طرح چندان آسان نبوده و فشار بسیار سنگینی بر وزارت علوم قرار دارد. 

معاون وزیر علوم افزود: مسلما اسناد بالادستی در برنامه ریزی ساماندهی مد نظر بوده و این 8 برنامه توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی به عنوان طرح آمایش مصوب شده است. در طرح مساله مدیریت مناطق آموزش عالی خوشبختانه با توجه به مصوبه ای که سال گذشته ستاد نقشه جامع علمی داشت فعلا «منطقه» را در مقیاس «استان» در نظر گرفتیم و طراحی و برنامه ریزی انجام شد. درواقع همه استان‌های ما یک شورای مدیریت آموزش عالی دارند که در راس این شورا، رییس دانشگاه جامع قرار دارد و این شورا شامل همه روسای دانشگاه‌ها به استثنای دانشگاه‌های علوم پزشکی است. ساماندهی دانشگاه‌ها و رتبه سنجی و اعتبارسنجی هم انجام شده و ماموریت گرایی هم صورت گرفته است و در این راستا سه طرح دیگر هم در حال اجراست؛ لذا با این طرح‌ها باید گفت که هیچ موسسه‌ آموزش عالی در کشور منحل نمی شود و در واقع بحث تجمیع به بحث الحاق تغییر کرد.

رحیمی یادآوری کرد: نظام آموزش عالی در کشور نسبت به سایر بخش ها چه در بحث ساماندهی و چه در بخش نوآوری، اقدامات قابل توجهی داشته و قابل مقایسه با آنها هم نیست. وی در بیان دلایل ساماندهی موسسات آموزش عالی کشور گفت: امروزه تعداد زیادی از موسسات آموزش عالی از کیفیت آموزشی لازم برخوردار نیستند. افزایش تعداد دانش آموختگان بیکار به دلیل عدم نیاز بازار کار، توزیع نامتناسب رشته‌های تحصیلی مورد نیاز جامعه، رشد کمی نظام آموزش عالی بدون توجه به تحولات و بازار کار، کیفیت پایین آموزش در بسیاری از موسسات نوپا و در حال گسترش، نبود تعداد داوطلب ورود و محدود بودن اعتبارات آموزش عالی از جمله دلایل ساماندهی آموزش عالی است.

وی معیارها و شاخص های ساماندهی را نیز به دو دسته درونی و بیرونی تقسیم کرد و گفت: در بخش معیارهای درونی این شاخص‌ها عبارتند از: تعداد اعضای هیات علمی و تناسب آن با تعداد دانشجو، تناسب اعضای هیات علمی با رشته‌های دایر دانشگاه، سرانه مقالات علمی و پژوهشی داخلی و خارجی به هیات علمی، سرانه فضاهای آموزشی به دانشجو، آزمایشگاه‌های آموزشی فعال در رشته‌های تحصیلی دارای مجوز، سرانه تعداد طرح های بیرونی به هیات علمی، سرانه اعتباری طرح‌های تحقیقاتی فناوری بیرونی از جمله مهم ترین شاخص‌های ساماندهی بوده‌اند.

معاون وزیر علوم معیارهای بیرونی هم شامل تعداد متقاضیان ورود به دانشگاه، نیاز شهر و استان به رشته های تحصیلی دانست و اظهار داشت: در این رابطه از استانداران خواهش کردیم تا نیازهای خودشان را اعلام کنند و اگر استاندار اعلام می‌کرد که به تمام این رشته‌ها نیاز دارد، قطعا تصمیمات ما هم فرق می کرد که تا کنون هیچ استانداری چنین پاسخی به ما نداده است. بهینه سازی تنظیم موسسات آموزش عالی در هر استان، اهداف سه گانه ساماندهی که بدان اشاره شده همگی به عنوان عوامل بیرونی تلقی می شوند.

70 درصد دانشگاه‌های دولتی مشمول ساماندهی و تجمیع هستند

به گفته رحیمی، در اواخر سال 1398 دکتر غلامی وزیر علوم این پیاده‌سازی را ابلاغ کردند اما از سال 1399 آغاز شد؛ با توجه به این طرح از 120 دانشگاه وزارت علوم، 88 دانشگاه مشمول طرح ساماندهی می‌شوند. پس از ساماندهی این دانشگاه تبدیل به 46 یا 44 دانشگاه خواهند شد. با این روش یک دانشگاه مرکزی با پردیس‌های مختلف در شهرهای مختلف ایجاد می شود. حسن این کار هم جلوگیری از اتلاف سرمایه و پذیرش دانشجو در رشته‌های مشابه در همه این شهرهاست. به عبارتی یک رشته برای همه این دانشگاه‌‌ها در یکی از پردیس‌ها و یا مرکز ادامه می‌یابد که متناسب با نیاز یک استان و شهر است. با این اقدام اعضای هیئت علمی همچنان به کار خود ادامه خواهند داد. بسیاری از این دانشگاه ها با همین معیارهای مورد نظر ساماندهی خواهند شد.

65 درصد بودجه تحقیقاتی به تهران می‌رسد

دکتر علی اکبر حقدوست، معاون آموزشی وزارت بهداشت نیز در جلسه ساماندهی موسسات آموزش عالی کشور با طرح سؤال از اینکه چرا شهرستان‌ها اینقدر بر بحث توسعه دانشگاه‌ها اصرار دارند، گفت: احتمالاً مدیریت شهرها توسعه شهرهایشان را منوط به توسعه آموزش عالی می‌دانند که در اینجا ضعف مدیریت در سایر قسمت‌ها وجود دارد.

وی در این خصوص افزود: نکته بعدی این است که 65 درصد بودجه تحقیقاتی کشور در تهران هزینه می شود که ما باید آمایش سرزمین را اجرا کنیم که بسیار مهم است. اما باید پذیرفت که اگر ما از مهاجرت خارجی گله داریم باید به همین میزان از مهاجرت داخلی هم گله داشته باشیم. مسلما تا زمانی که بودجه در تهران خرج می شود، مهاجرت داخلی به تهران همچنان ادامه خواهد داشت. بنابراین اگر قرار است آمایش سرزمین اجرا شود باید با در نظر داشتن بحث عدالت اجتماعی مورد توجه قرار بگیرد. یعنی اگر قرار است تا دانشگاه هایی از سطح کشور برچیده شوند، اما باید بودجه آنها به قدری باشد که بتواند برای بسیاری جاذبه ایجاد کند.

تصویب تجمیع 81 دانشگاه دولتی

در پایان این جلسه، سعیدرضا عاملی دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی ضمن تشکر از زحمات و تدابیر وزارت علوم در اقدام شجاعانه برای ساماندهی مراکز آموزشی در جمع بندی گفت: ما الحاق مراکز آموزشی را با توضیحات جناب آقای دکتر غلامی و جناب آقای دکتر رحیمی مورد تصویب قرار می‌دهیم، با این ملاحظه که مراکز مخصوص خواهران همچنان تک جنسی بودن آنها محفوظ بماند. در مورد هفت دانشگاه، تجمیع یا الحاق شدن نیازمند بررسی دقیق تر بر مبنای شاخص های قطعی است. 

منبع: تسنیم