بر اساس مطالعه تیمی از محققان دانشگاه کالیفرنیای شمالی در آمریکا سلول‌های مغزی قادرند با استخدام سلول‌های دیگر، سلول‌های آسیب دیده ناشی از سکته مغزی را ترمیم کنند. 

این مطالعه نشان داد که در موش‌ها، سلول‌های عصبی آسیب ندیده پس از سکته مغزی عملکرد خود را تغییر نمی‌دهند تا سلول‌های آسیب دیده را ترمیم کند.

سکته مغزی زمانی اتفاق می‌افتد که خون رسانی به قسمت خاصی از مغز به دلیل لخته خون قطع شود که منجر به آسیب  سلول‌های مغزی شده و عملکرد آن‌ها را مختل می‌کند. 

فردی که سکته می‌کند ممکن است به طور موقت توانایی گفتار، راه رفتن یا حرکت دادن بازو‌ها را از دست بدهد. تعداد کمی از بیماران به طور کامل بهبود می‌یابند و بیشتر آن‌ها با برخی معلولیت‌ها روبه‌رو هستند، اما اکثریت آن‌ها در طی چند هفته اول پس از سکته مغزی، بهبودی خود به خودی از خود نشان می‌دهند.

پزشکان و دانشمندان به طور کامل نمی‌دانند که چگونه این اتفاق می‌افتد، زیرا مغز سلول‌های جدید رشد نمی‌کند تا جایگزین سلول‌های آسیب دیده از سکته مغزی شود. متخصصان مغز و اعصاب بر این باورند که تحت این شرایط مغز سلول‌های عصبی موجود را استخدام می‌کند تا سلول‌های آسیب دیده را ترمیم کند. 

اکنون نتایج مطالعه ویلیام زایگر و کارلوس پورترا-کایلیائو متخصصان مغز و اعصاب از دانشکده پزشکیدانشگاه کالیفرنیای شمالی آمریکا  این ایده را به چالش می‌کشد. آن‌ها در مطالعه خود نشان می‌دهند که در موش‌ها، سلول‌های عصبی آسیب ندیده پس از سکته مغزی عملکرد خود را تغییر نمی‌دهند تا آسیب دیدگی این سلول‌ها را جبران کند.

متخصصان مغز و اعصاب از اواسط دهه ۱۸۰۰، زمانی که پزشک فرانسوی پاول بروکا متوجه شد بیمارانی که به قسمت خاصی از لوب فرونتال آسیب می‌رسانند، توانایی صحبت کردن را از مغز «نقشه برداری» می‌کنند. در طول سال‌ها، دانشمندان به طور فزاینده‌ای نقشه‌های جزئی ایجاد کرده‌اند که مناطقی از  مغز عملکرد‌های مختلف آن‌ها را کنترل می‌کند.

مطالعات انجام شده بر روی حیوانات و انسان‌ها که فعالیت در مناطق مختلف مغز را ثبت کرده‌اند، حاکی از آن است که الگوی فعالیت پس از سکته مغزی تغییر می‌کند که نشان می‌دهد مغز آسیب دیده می‌تواند عملکرد‌ها را از یک منطقه به منطقه دیگر «نقشه برداری مجدد» کند. در چند سال گذشته، ابزار‌های نوآورانه جدید محققان را قادر ساخته است تا فعال سازی نورون فردی را در زمان واقعی شروع کنند. با استفاده از تکنیکی به نام میکروسکوپ فلورسانس دو فوتونی که باعث فعال شدن نورون‌ها می‌شود، محققان می‌توانند مشاهده کنند که کدام نورون‌های مغز حیوان در طی فعالیت‌های خاص فراخوانی می‌شوند و آیا نورون‌های زنده مانده از سکته مغزی می‌توانند عملکرد آن‌ها را بر عهده بگیرند یا خیر؟

محققان می‌گویند: ما فکر کردیم اکنون که این ابزار را در اختیار ما قرار داده شده است، می‌توانیم فعالیت سلول‌های عصبی را در مغز ثبت کرده و روش جدیدی برای مشاهده چگونگی واکنش نورون‌های همسایه بیابیم.

پورترا-کایلیائو می‌گوید: یک دفتر اداره را در نظر بگیرید، تصور کنید که چندین کارمند مدیریت منابع انسانی گروه مغز و اعصاب یک روز ناگهان شغل خود را ترک کنند، این امر به سرعت عملکرد این بخش را مختل می‌کند؛ بنابراین درصدد جبران برمی‌آید، بخش ممکن است این کار را با درخواست کارمندان منابع انسانی از بخش‌های دیگر انجام دهد؛ این همان چیزی است که فرضیه نقشه برداری مجدد در مغز پیش بینی می‌کند.

زایگر می‌گوید: اگر این فرضیه درست باشد، می‌بینیم سلول‌هایی که از سکته جان سالم به در برده‌اند شروع به پاسخ دادن به اثرات آن سکته می‌کنند که بر اساس یافته‌های ما این اتفاق نیفتاد.

 سلول‌های عصبی به عنوان سلول‌های پاسخگو فراگیر شناخته می‌شوند. با استفاده از تشبیه دفتر کار، این نورون‌ها مانند کارمندانی هستند که روی منابع انسانی کار می‌کنند، اما میز کارشان در مطب فیزیکی دیگری است. بنا بر این منطق، تیم فکر کرد که نورون‌های پاسخ دهنده فراگیر کاندید‌های خوبی برای تصاحب نیرو هستند زمانی که سلول‌های عصبی پاسخ دهنده اولیه بر اثر سکته مغزی تخریب می‌شوند.

پورترا-کایلیائو می‌گوید: اگر دفتر منابع انسانی ناگهان تعطیل شود، ممکن است فکر کنید افرادی از دفاتر دیگر شروع به انجام کار‌های منابع انسانی می‌کنند اما نه تنها این سلول‌های عصبی دیگر نتوانستند قدم بردارند، بلکه فعالیت نورون‌های پاسخگو فراگیر نیز پس از سکته مغزی کاهش یافت.

زایگر می‌گوید: این مدرک کاملا محکمی علیه این فرضیه بازسازی بود. به نظر نمی‌رسید که برای جذب عملکردی که بر اثر سکته مغزی از بین رفته بود، استخدام‌های عمده انجام شده باشد.

به گفته زایگر برای دستیابی به درک کامل از آنچه در مغز انسان پس از سکته مغزی اتفاق می‌افتد، مطالعات بیشتری لازم است از جمله اینکه چرا خود به خود بهبود می‌یابد، مطالعات آینده همچنین می‌تواند روش‌های مختلفی را برای القای سلول‌های زنده مانده برای جبران نورون‌های از دست رفته کشف کند.

زایگر می‌گوید: به جای اینکه تصور کنیم مغز می‌تواند به تنهایی تغییر شکل دهد، اکنون می‌دانیم که برای دستیابی به بهبودی کامل، به راهی نیاز داریم تا سلول‌ها کار‌هایی را انجام دهند که پیش از این انجام نداده‌اند.

منبع: باشگاه خبرنگاران جوان